Znak organizowanego przez Kuratorium Oświaty i Wychowania w Łomży obozu przysposobienia obronnego w Ciechanowcu w czerwcu 1976 roku.
Reforma administracyjna z 1975 roku powołała do istnienia województwo łomżyńskie. Władze oświatowe, w osobie ówczesnego kuratora oświaty i wychowania Stanisława Baniszewskiego, zostały zobowiązane do organizacji pierwszego obozu przysposobienia obronnego. Wybór padł na Ciechanowiec. Obóz trwał od 27 czerwca aż do 17 lipca 1976 roku.
Przysposobienie obronne do szkół podstawowych, zasadniczych szkół zawodowych oraz szkół przysposobienia rolniczego, zostało wprowadzone Ustawą z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony PRL (Dz.U. 1967 nr 44 poz. 220). Wprowadzenie przysposobienia obronnego tylko dla wymienionych typów szkół było związane z napotkanym problemem - brakiem odpowiednio przygotowanych nauczycieli. Postanowiono więc, że przedmiot będzie sukcesywnie wprowadzany w pozostałych szkołach. Za moment przełomowy wskazano rok szkolny 1973/1974. Wówczas każda placówka szkolna miała realizować przedmiot (przeznaczono na niego 30 godzin lekcyjnych).
W treści realizowanego od lutego 1974 roku programu można było odnaleźć przede wszystkim kwestie związane z kształtowaniem postaw patriotycznych oraz wspólnego obowiązku zarówno bezpieczeństwa ludowej ojczyzny, jak i budownictwa socjalistycznego. Wśród wykonywanych zadań odnajdziemy również podstawowe informacje o samoobronie, środkach rażenia czy też rozwój zainteresowania odbyciem przez uczniów służby wojskowej. Miały one również wzbudzić w młodzieży zainteresowanie osiągnieciami gospodarczymi oraz kulturalnymi Polski Ludowej, postawami koleżeństwa oraz poczuciem obowiązkowości.
Letnie obozy przysposobienia obronnego były uzupełnieniem pracy nauczycieli prowadzących zajęcia w szkole. Dzięki nim możliwe było przygotowanie uczniów do pełnienia późniejszej funkcji instruktorów podczas pracy w grupie. Ciężar organizacji obozów spoczywał na kuratoriach oświaty i wychowania.
27 czerwca 1976 roku dokonano uroczystego otwarcia pierwszego w województwie łomżyńskim letniego obozu przysposobienia obronnego. Wśród zaproszonych gości byli między innymi wicekurator Józef Pałka, starszy inspektor Zespołu do spraw Obrony Aleksander Mudel, dyrektor Zbiorczej Szkoły Gminnej Witold Charko. Łączna liczba biorących udział w obozie uczniów wyniosła 110.
Władze z łomżyńskiego kuratorium już podczas uroczystości otwarcia obozu wystosowały słowa wdzięczności oraz podziękowania wobec organizatorów:
Jesteśmy pełni uznania dla organizatorów obozu za należyte przygotowanie i stworzenie właściwych warunków do szkolenia i wypoczynku młodzieży
Ilustracja przedstawiająca uczestników obozu podczas jego uroczystego rozpoczęcia.
Obóz został zorganizowany wewnętrznie w oparciu o Plutony, które dzieliły się na drużyny. W kadrze obozu znaleźli się: komendant Jerzy Pacholski, zastępca komendanta Kazimierz Marchlewski, kwatermistrz Mirosław Kulesza, dowódca kompanii Tadeusz Moczulak, szef kompanii Ryszard Skawski, dowódca I plutonu Tadeusz Frąckiewicz, dowódca II plutonu Anna Borysiuk, dowódca III plutonu Zbigniew Rutkowski, dowódca IV plutonu Jerzy Ramotowski, lekarz Dorota Borowska, pielęgniarka Alicja Sawicka oraz Czesław Burdziuk odpowiedzialny za wychowanie fizyczne w obozie.
Letni obóz posiadał również własną radę obozu, która zajmowała się codziennymi działaniami podejmowanymi przez obozowiczów, jak i realizacją jego programu. Znaleźli się w niej Irena Olszewska, przewodnicząca, Andrzej Lendzioszek, zastępca przewodniczącej, Ewa Obolecka, sekretarz. Prace rady obozu podzielono na trzy sekcje. Pierwsza z nich, sportowa, składała się z Leszka Charko, który pełnił funkcję przewodniczącego, Wiesława Piątka oraz Dariusza Bagińskiego. Kolejna z sekcji zajmowała się sprawami gospodarczymi. Jej przewodniczącą była Mirosława Wasik, natomiast członkami Jolanta Rogińska oraz Waldemar Sutkowski. Trzecia, ostatnia, z sekcji była odpowiedzialna za sprawy kulturalno-rozrywkowe. Jej przewodniczącym był Bogdan Piwoński. W jej składzie odnaleźć można również dwie osoby odpowiedzialne za prowadzenie kroniki Ewa Mocarska oraz Ewa Pietrzak. Pozostałymi członkami tej sekcji były Ewa Barycka oraz Anna Jarząbek.
Program obozu obfitował nie tylko w zadania związane bezpośrednio z przysposobieniem obronnym. Młodzież zobowiązała się również do pracy na rzecz szkoły, jak i samego miasta. Wśród zrealizowanych działań należy wymienić porządkowanie obejścia szkoły, niwelację terenu oraz pielenie kwietników. Miasto zyskało uporządkowane tereny wokół osiedla mieszkaniowego oraz wyczyszczenie obszaru zalewu. Dodatkowo część uczniów pomagała w pracy funkcjonującemu
wówczas w Ciechanowcu przedsiębiorstwu nazywanemu przez mieszkańców "Budowlanką".
Rozkład zajęć podczas obozu obfitował również w treści związane z kulturą i rozrywką. Wśród nich były wspólne wyjścia do kina oraz dyskoteki. Zabawy taneczne odbywały się w Miejskim Domu Kultury. Trzeba tutaj również wspomnieć, że dyskoteki organizowano nie tylko
dla obozowiczów, ale również dla przebywającej nieopodal Ciechanowca kolonii młodzieży z Warszawy. Dla rekreacji i wypoczynku wykorzystywano kajaki oraz rowery wodne.
Program został uzupełniony o wyjazdy w wybrane miejsca. Jednym z nich była znajdująca się nieopodal Treblinka, która tak została opisana w obozowej kronice:
uświęcona krwią poległych żołnierzy, Żydów, ludności cywilnej
Inny wymiar miał wspólny wyjazd uczniów do Hajnówki oraz Białowieży. Zwiedzone zostały wówczas Hajnowskie Zakłady Przemysłu Drzewnego, Muzeum Historyczne w Hajnówce, Muzeum Przyrodnicze w Białowieży oraz Białowieski Park Narodowy. Ogromną atrakcją dla przybyłej młodzieży był rezerwat żubrów.
Realizując program związany z pogłębieniem zainteresowania służbą wojskową oraz przygotowaniem uczniów do samoobrony zorganizowano zawody strzeleckie. Zostały one przeprowadzone zarówno indywidualnie, jak i grupowo (rywalizowały ze sobą plutony, które wystawiły po pięciu najlepszych strzelców). W tej kategorii najlepsze miejsce uzyskał pluton IV, za nim znalazł się pluton I.
W części indywidualnej zwyciężył Janusz Leszczyński, przed Bogumiłą Chojnowską. Trzecie miejsce ex aequo przyznano Ewie Odoleckiej oraz Sławomirowi Piechocińskiemu.
Obóz podczas funkcjonowania był wizytowany przez władze miejskie. 1 lipca teren obozu odwiedził ówczesny Naczelnik Miasta i Gminy Jan Zarzecki, który stwierdził:
Na obozie jest czysto i estetycznie. Odnosi się dobre wrażenie w zakresie organizacji obozu. Uczestniczki i uczestnicy w rozmowach ze mną twierdzili, że są zadowoleni z uczestnictwa w obozie i nie wnosili żadnych uwag.
W przeddzień zakończenia obozu zorganizowany został marsz patrolowy. Podczas jego trwania uczestników podzielono na patrole (pięć osób wybranych z poszczególnych plutonów), które w odstępach pięciominutowych zostały wysyłane na specjalnie przygotowaną trasę. Podczas jej pokonywania musieli wykonać zadania, które wymagały od nich wiedzy między innymi z terenoznawstwa, łączności czy też szkolenia sanitarnego. Najlepszy okazał się pluton I, drugie miejsce przypadło natomiast plutonowi IV.
Obóz został zakończony 17 lipca uroczystym apelem. Podczas niego udekorowani zostali obozowicze, którzy aktywnie brali udział w pracy obozu. Otrzymali pamiątkowe dyplomy wraz z upominkami. Każdy z uczestników otrzymał zaświadczenia, które potwierdzały ich kwalifikacje jako instruktorów Przysposobienia Obronnego.
Artykuł powstał w oparciu o Kronikę Honorową Obozów Przysposobienia Obronnego znajdującą się w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Ciechanowcu. Za udostepnienie jej pragnę podziękować Dyrektorowi ZSOiZ w Ciechanowcu Panu Łukaszowi Godlewskiemu.
Bibliografia:
Źródła
Kronika Honorowa Obozów P. O., Archiwum Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Ciechanowcu.
Opracowania
Kośmider T., Edukacja obronna młodzieży w kontekście kształtowania bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Perspektywy Bezpieczeństwa Narodowego w XXI wieku, pod red. M. Kubiaka, A. Smarzewskiej, Biała Podlaska 2014, ss. 26-38.
Martuszewska J., Edukacja dla bezpieczeństwa a aspekcie przysposobienia obronnego, Intercathedra 2020, nr 1, ss. 19-24.
Szymańczak Z., Rys historyczny wychowania obronnego w polskim systemie oświaty 1945-1975, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia z nauk społecznych 1983, z. 6, ss. 49-88.
Zabdyrski S., Tradycje przysposobienia obronnego młodzieży, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace z wychowania Obronnego 1990, z. 132, ss. 7-25.
Opr. Dawid Jędrzejak, Dział Historyczny
