Ks. Krzysztof Kluk pisał o wierzbach: „w ogólności mówiąc Rodzay ten iest ieden z nayużytecznieyszych”. I rzeczywiście - wierzba miała dawniej na wsi wiele zastosowań. Z jej drewna wyrabiano narzędzia gospodarcze i klepki do beczek, korzenie i korę stosowano w farbiarstwie, gałęzie zbierano na opał i wyplatano z nich płoty, a z wikliny kosze. Ogławiane co roku rosochate wierzby stanowią typowy element wiejskiego krajobrazu. I choć czasem powiadano, że „w starej wierzbie diabeł mieszka”, to jednak właśnie to drzewo, kwitnące od wczesnej wiosny uważane jest za symbol odradzającego się życia. Wierzbowe witki do dziś święcone są w tradycyjnych palmach wielkanocnych. Dawniej znany był zwyczaj połykania bazi z poświęconej palmy. Zabieg ten miał ustrzec przed chorobami i bólem gardła. Ludowa medycyna polecała także stosowanie kory wierzby, jako leku przeciwgorączkowego, przeciwreumatycznego i pomagającego przy bólu głowy. W medycynie oficjalnej kariera kory wierzby nabrała tempa od momentu wyizolowania z niej salicyny w I poł. XIX w. Do dziś Salicis cortex jest jednym z ważniejszych surowców pochodzenia roślinnego, którego skuteczność nie budzi żadnych wątpliwości. Warto wiedzieć, że korę można pozyskiwać samodzielnie wiosną z młodych gałązek kilku gatunków naszych rodzimych wierzb (m.in. purpurowej, kruchej, pięciopręcikowej). Najprostszym medykamentem sporządzanym z kory wierzby jest odwar. Ta własnej roboty aspiryna, co prawda działa stosunkowo wolno, jednak jest bezpieczniejsza dla naszych żołądków niż preparaty syntetyczne.
wierzba pięciopręcikowa
Wierzby kojarzą się nam przede wszystkim z drzewami. Tymczasem mogą one mieć także pokrój krzewu albo nawet niewielkiej krzewinki. Wszystko zależy od gatunku, a tych mamy w Polsce ok. 30 (nie licząc mieszańców!). Na terenie naszego Muzeum można spotkać kilka gatunków wierzb. Większość z nich już kwitnie, dając wczesny pożytek dla pszczół. Nad stawem rosną romantyczne „płaczki”, a w skansenie poczciwe, stare, rosochate wierzby.
W kolekcji posiadamy także wierzbę trójpręcikową, która jesienią sprawia prawdziwą niespodziankę powtarzając kwitnienie.
wierzba trójpręcikowa
wierzba wiciowa
Wierzba - niby zwykłe, pospolite drzewo, a tyle niespodzianek kryje.
Odwar z kory wierzbowej
1 ½ łyżki rozdrobnionej kory zalać 2 szklankami gorącej wody i gotować pod przykryciem 5-7 minut. Odstawić na 15 minut i przecedzić. Pić 1/3 – ½ szklanki 3-4 razy dziennie 30-60 minut po posiłkach, jako środek przeciwzapalny, przeciwgorączkowy i przeciwreumatyczny.
A. Ożarowski „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”
Kustosz Dorota Gnatowska, kierownik działu Tradycji Zielarskich
