Dziś prezentujemy nasz kolejny ciągnik z podgrupy zgromadzonych u nas pojazdów amerykańskich. Ponieważ w naszych krótkich prezentacjach przyjęliśmy klucz „rocznikowy”, tzn. od najstarszego do najmłodszego w danej podgrupie. Więc tym razem wypadło na Rumely Oil-Pull X 25-40 z 1929 r. wyprodukowanego w firmie Advance-Rumely Thresher Company w La Porte w stanie Indiana. Nasz egzemplarz trafił do muzeum w 2017 r. jako zakup od jednego z kolekcjonerów. Jest to unikatowy ciągnik o niestandardowym silniku. Na czym polega jego unikatowość i niezwykłość? Unikatowy, ponieważ modelu X wyprodukowano tylko 2400 szt. w latach 1928-1930. Z tej liczby do naszych czasów zachowało się na świecie ok. 70 egzemplarzy. Jedynie 10 znanych egzemplarzy w Europie w rękach kolekcjonerów i muzeów z głównie z Anglii, Irlandii Północnej, Szwecji, Belgii i Holandii. Reszta zachowanych sztuk znajduje się przede wszystkim w USA i Kanadzie. Jego niezwykłość polega przede wszystkim na budowie silnika, który jest dostosowany do spalania mieszanki nafty … z wodą. Należy tu zaznaczyć, że prawie wszystkie amerykańskie ciągniki i silniki spalinowe pochodzące z początku XX w. przystosowane były konstrukcyjnie do spalania benzyny i nafty. Wynikało to ze względów czysto ekonomicznych. Nafta była traktowana jako odpad przy produkcji benzyny. Jak podają źródła amerykańskie, w połowie lat 20. XX w. galon benzyny (3,78 l) kosztował 25 centów. A taka sama objętość nafty tylko 5 centów. Z tego względu silniki uruchamiano na benzynie ze względu na łatwy rozruch, a po rozgrzaniu przestawiano paliwo na naftę.
Rumely Oil-Pull X 25-40 jest ciągnikiem średniej mocy przeznaczonym do prac transportowych oraz polowych. Waży 4218 kg i posiada dość znaczne gabaryty: wysokość 235 cm, szerokość 181 cm, długość 375 cm. Cechuje go ramowa budowa. Posadowiony jest na stalowych, szprychowych kołach. Ciągnik wyposażono w 2-cylindrowy, 4-suwowy, leżący silnik o pojemności 9 900 cm3 i obrotach do 725/min., zapłonie iskrowym i mocy 25-40 KM. Liczba 25 oznacza moc na zaczepie ciągnika, a liczba 40 moc na kole pasowym silnika. Gaźnikowy silnik ciągnika chłodzony jest olejem (a nie wodą!) w obiegu zamkniętym i dostosowany do spalania benzyny oraz mieszanki paliwowej składającej się z nafty z wtryskiem wody w postaci pary. Rozruch silnika następuje poprzez ręczne podanie do komór spalania silnika dawki benzyny ze zbiornika startowego, umieszczonego na lewym tylnym błotniku ciągnika, a następnie przekręceniu w dół dźwigni rozruchowej usytuowanej na kole zamachowym silnika z lewego boku ciągnika. Dopiero po rozgrzaniu silnika przełączano dopływ paliwa i wody na właściwe zbiorniki, umieszczone na ramie przed silnikiem. Obecnie takie rozwiązanie techniczne nie jest spotykane w konstrukcjach silników. Po prawej stronie ciągnika znajduje się koło pasowe, które służyło do napędu innych stacjonarnych maszyn w gospodarstwie, np. młocarni. Charakterystyczną cechą ciągnika jest szeroki kominowy układ wydechowy połączony z olejowym układem chłodzenia. Część spalin jest wykorzystywana również do podgrzania wody przed zmieszaniem z naftą. Ciągnik posiada układ hamulcowy taśmowy z nożnym pedałem hamulcowym. W strefie pomostu sterującego znajduje się także ręczna dźwignia gazu, ręczne sprzęgło, ręczna dźwignia zmiany biegów, skrzynka narzędziowa, kierownica i siedzisko traktorzysty. Siedzisko można przesuwać do przodu lub do tyłu w zależności od potrzeby. Ciągnikiem można kierować również na stojąco. Ciągnik z tyłu wyposażony jest w zaczep i belkę transportową, a z przodu w dwa zaczepy do przyłączenia maszyn lub narzędzi. Silnik ciągnika współpracuje z 4-stopniową skrzynią biegów (3 prędkości do przodu + 1 do tyłu) z możliwością zmiany kierunku jazdy do tyłu po zatrzymaniu pojazdu. Napęd przekładniowy silnika skierowany jest na tylne koła. 4-stopniowa skrzynia biegów pozwala osiągnąć maksymalną prędkość jazdy do 5,6 km/h w przód i 4,5 km/h w tył.
Firma Advance-Rumely została założona w La Porte w 1853 r. przez Meinarda Rumely i jego brata Jana, którzy przyjechali kilka lat wcześniej do Stanów Zjednoczonych z Niemiec. Początkowo działała jako kuźnia i zajmowała się naprawą maszyn i narzędzi rolniczych. Następnie zajęła się produkcją przede wszystkim maszyn młócących, kieratów, silników i lokomobil parowych, a w dalszej kolejności silników spalinowych i ciągników. Produkcja ciągników spalinowych była marzeniem Edwarda Rumely - wnuka Meinarda Rumely, który w 1908 r. przekonał inżyniera Johna Secora do zaprojektowania ciągnika Rumely. Pierwszy egzemplarz Rumely Oil-Pull był testowany już 1909 r. Ciągnik ten stał się znany jako Naftowa Annie ze względu na zdolność do spalania nafty i przetrwał do dnia dzisiejszego w jednym z amerykańskich muzeów. Produkcja ciągników Rumely rozpoczęła się na dobre w 1910 r. Produkcję seryjną Naftowej Annie nazwano modelem B 25-45, który okazał się bardzo udany, zarówno w USA, jak i za granicą. W następnych latach firma Rumely wprowadzała na rynek kolejne modele swoich traktorów, oparte konstrukcyjnie na modyfikowanym pod względem mocy silniku Naftowej Annie. Poszczególnym modelom nadawano w nazwie kolejne litery alfabetu oraz moc wyrażoną liczbą koni mechanicznych. W ten sposób firma do końca swej działalności wypuściła na rynek 14 modeli ciągnika Rumely Oil-Pull oznaczonych literami: B, E, F, G, H, K, L, M, R, S, W, X, Y, Z. Dzięki traktorom z silnikami na naftę z domieszką wody firma Advance-Rumely odniosła sukces na początku XX w. W sumie wyprodukowała 58 435 egzemplarzy wszystkich modeli. Swoje wyroby eksportowała na cały świat. Poprzez nieustanny rozwój stała się jedną z większych firm w USA, produkujących na potrzeby przemysłu i rolnictwa. Rozwijając się wykupiła kilka innych amerykańskich przedsiębiorstw, m.in. w 1911 r. firmę Advance Thresher Company. Stąd w nazwie rodzinnej firmy Rumely pojawił się człon Advance. W dłuższej perspektywie nie poradziła sobie jednak na amerykańskim rynku z tańszą konkurencją. W 1931 r. Advance-Rumely została przejęta przez amerykańską firmę „Allis Chalmers” i w ten sposób marka Rumely przeszła do historii. Jej drobną cząstkę można zobaczyć w naszym muzeum. A klikając w załączony link https://www.youtube.com/watch?v=z9VQDyPBuVs zobaczyć pierwszą jazdę naszym ciągnikiem Rumely Oil-Pull X 25-40 po przybyciu do muzeum w maju 2017 r.
Do czego serdecznie zachęcamy!
kustosz Marek Wiśniewski
Kierownik Działu Techniki Rolniczej
Muzeum Rolnictwa im. ks. K. Kluka w Ciechanowcu
fot. Artur Warchala
