NIECOdziennik Muzealny - Czas na czyszczenie budek lęgowych

Piątek

Luty

2021

Druga połowa lutego to ostatni moment na oczyszczenie skrzynek lęgowych dla ptaków gdyż niektóre gatunki przy korzystnych warunkach pogodowych mogą wejść w okres lęgowy już pod koniec tego miesiąca. Na terenie parku muzealnego zachowało się jeszcze sporo starych, dziuplastych drzew, stanowiących dogodne miejsce do gniazdowania ale mimo to staramy się dodatkowo zwiększyć ich ilość zawieszając co roku nowe skrzynki i wymieniając stare, najczęściej „rozbite” przez dzięcioły. Także tej zimy, w połowie lutego zawiesiliśmy kilka dużych skrzynek typu B dla nieco większych dziuplaków, głównie szpaków. Wszelkie potrzebne informacje dotyczące budowy, zawieszania i dbania o skrzynki lęgowe można obecnie znaleźć w internecie. Trudniej natomiast znaleźć coś konkretnego na temat ich historii. Najprawdopodobniej człowiek sztuczne gniazda dla ptaków budował od niepamiętnych czasów w celu pozyskania pokarmu i dla rozrywki. Na pewno w XVIII wieku, a może i wcześniej, pojawiły się różne konstrukcje budek, aby ułatwić gniazdowanie ptakom głównie w celach poznawczych i estetycznych; śpiew ptaków przy budkach umilał ludziom życie. Jednak była to wówczas raczej domena nielicznych, miłośników ptaków. Powszechnie przyjmuje się, że sztuczne budki lęgowe budowane w celu ich ochrony to pomysł niemieckiego ornitologa barona Hansa Freiherra von Berlepscha (1857–1933) zwanego ptasim baronem, który na przełomie XIX i XX stulecia w swej posiadłości w Seebach w Turyngii prowadził badania nad naturalnymi gniazdami ptaków a następnie opracował projekty budek lęgowych. Swoje przemyślenia na temat ochrony ptaków przedstawił w książce pt. „Cała ochrona ptaków. Jej uzasadnienie i wykonanie na podstawie naukowej, naturalnej” wydanej po raz pierwszy w roku 1899. Wzorował się on na dziuplach dzięciołów i prowadził eksperymenty nad zasiedlaniem tych specyficznych budek lęgowych. W Polsce ideę sztucznych skrzynek lęgowych rozpropagował w latach trzydziestych ubiegłego wieku zoolog prof. Jan Sokołowski, który opracował też obowiązujące do dziś ich podstawowe wzory. Sokołowski w swojej pracy pt. Ochrona ptaków wydanej w 1939 r. podaje, że pierwsze wiadomości o sztucznych dziuplach zawieszanych w celu ochrony ptaków, pochodzą z roku 1760. W polskich wydawnictwach starszych niż XX wieczne w zasadzie trudno doszukać się jakiejkolwiek wzmianki o skrzynkach, dziuplach i tym podobnych konstrukcjach służących pomocą w lęgach ptaków. Nic na ten temat nie pisze w swoich dziełach ciechanowiecki przyrodnik doby oświecenia ks. Krzysztof Kluk, pomimo że niewątpliwie doceniał rolę ptaków w środowisku oraz w ochronie lasów i drzew owocowych przed owadami. Wspomniał tylko o tym, że ludność wiejska pomagała bocianom w budowie gniazd umieszczając stare brony bądź koła od wozów na stodołach a to dlatego, że już wówczas panowało przekonanie, że bociany przynoszą szczęście. Co znamienne nie pisano na ten temat nawet w niektórych podręcznikach o gospodarce leśnej z początku ubiegłego wieku chociaż wszędzie podkreślano konieczność ochrony ptactwa a poza tym wszystko wskazuje na to, że to leśnicy jako pierwsi na początku XX stulecia zaczęli na większą skalę zawieszać budki lęgowe w jednogatunkowych lasach, sztucznie zasadzonych, w których brakowało naturalnych miejsc do zakładania gniazd. Zmuszały ich do tego coraz częstsze gradacje owadów, powodujących szkody w drzewostanach na rozległych obszarach. Obecnie świadomość potrzeby niesienia pomocy ptakom a więc i zawieszania budek lęgowych jest powszechna co daje nadzieję, że mimo wielu niekorzystnych zmian w środowisku nadal będziemy się mogli cieszyć ich obecnością.

tekst: Robert Sikorski

Jeszcze dziś na naszym Facebook'u będziecie mogli dowiedzieć się więcej o budkach lęgowych oraz o roli jaką ptaki odgrywają w życiu człowieka. Artykuł ukaże się o 17.30.

fot. Robert Sikorski