NIECOdziennik muzealny – Strzyżenie owiec

Przyszła wiosna, a wraz z nią szereg sezonowych prac w naszym skansenie. Korzystając z pięknej pogody pracownicy muzeum postanowili zafundować owcom SPA. Nasze wrzosówki w pakiecie dostały nowe fryzury, wiosenny manicure oraz zostały odrobaczone.

Strzyżenie owiec jest procesem z zakresu zabiegów niezbędnych podczas hodowli owiec. Przeprowadza się je zwykle raz bądź dwa razy do roku. Wczesną wiosną (miesiąc przed terminem wykoceń) oraz jesienią, w okresie stanówki.

Owczą wełnę można podzielić na dwa rodzaje – wełnę jednolitą i wełnę mieszaną. Jednolita, składa się z włosów puchowych, np. owce rasy merynos. Wełna mieszana to ta składająca się z włosów puchowych, przejściowych oraz rdzeniowych. Takie runo noszą rasy prymitywne m.in. wrzosówka i polska owca górska.

Wełnę zalicza się do najbardziej funkcjonalnych materiałów natury. Jest to naturalny izolator. Pozwala zarówno ogrzać ciało jak również zabezpieczyć je przed przegrzaniem. Wełna potrafi odciągnąć wilgoć z ciała, a kiedy to robi zabiera za sobą zapachy. Jako włókno naturalne ma szereg przydatnych właściwości: jest bardzo trwała, pochłania wilgoć, jest elastyczna, jest naturalnie odporna na wilgoć i nieprzyjemne zapachy, często zamiast prania wystarczy samo jej wietrzenie.

W drugiej połowie lat 80 hodowla owiec była bardzo popularna i opłacalna, mawiano wtedy, że „kto ma owce, tan ma co chce”. W tamtym czasie szacowało się pogłowie owiec w Polsce na 8,5 mln sztuk. Za pieniądze ze sprzedaży wełny 100 owiec można było kupić małego fiata.

O strzyżeniu owiec pisał już w XVIII wieku nasz patron Ks. Krzysztof Kluk. W księdze pt. „Zwierząt domowych i dzikich osobliwie kraiowych, historyi naturalney początki i gospodarstwo…” wskazał szereg zaleceń dotyczących przeprowadzania tego zabiegu.

W części opisującej owce nasz patron szczegółowo przedstawił swoje postrzeżenia na temat wełny:

„Wełna nic innego iest, iako pewny gatunek włosów: składa się z mocnych, ale bardzo gęstych nitek (…) Na grzbiecie, bokach, szyi, brzuchu, barkach, iest mniej kędzierzawa i dłuższa: gdzie indziey zaś twardsza i grubsza, oraz prawie płaska”

Wskazał również najlepszy czas do przeprowadzenia strzyżenia:

„Względem czasu strzyżenia, albo się tylko raz na rok strzygą ku końcowi Kwietnia, lub na początku Maja, i taka wełna zowie się Jednostrzyżka: albo dwa razy na rok, raz koło Wniebowstąpienia Pańskiego, drugi raz koło S. Mateusza, a ta się zowie Dwustrzyżka, oraz pierwsza z nich zimowa, a druga letnia”

Opisał też zabiegi przygotowujące owce do strzyżenia:

„Dniem przed strzyżeniem, obrawszy czas piękny, popędza się owce do czystej najlepiey płynącej wody, przepławią się i obmyją, aby się wełna należycie oczyściła, a po tym im czyste tworzy się posłanie, aby się znowu nie splugawiły. Lecz iak pławienie, tak obmywanie Owiec nowi gospodarze za niepożytecne maja; radzą raczey, aby ostrzyżoną już wełnę płokać w wodzie na poł z moczem”

Opisał cenne wskazówki dotyczące samego strzyżenia:

„Strzygacze ostrożnemi być mają, aby owiec nie kaleczyli: zabieży się temu, gdy się wszytkie 4 nogi w kupę zwiążą. Im zaś niżej przy skórze zbierze się wełna, tym lepiej iest. Po ostrzyżeniu każda Owca przez trzy dni natrze się chmielem, lagrem winnym, i lnianemi makuchami, a potym obmyje wodą z solą zmieszaną: co przyszłą wełnę i przysporzy i wydoskonali.”

W dzisiejszych czasach owce nie są popularnymi zwierzętami gospodarskimi. Po 1989 roku ich hodowla przestała być opłacalna, a słynne przysłowie zyskało nowe zakończenie i brzmiało „ kto ma owce, ten…jest baran.”

Obecnie najczęściej hodowane są w celach hobbystycznych lub jako naturalne kosiarki do trawy. Rośnie popularność rasy kameruńskiej, należącej do grupy owiec szerstnych, których futro nie wymaga strzyżenia.

Oprac. Olga Michałowska, Dział Weterynarii
Fot. Monika Garalowska, Dział Promocji

Źródło:
K. Kluk, Zwierząt domowych i dzikich osobliwie kraiowych, historyi naturalney początki i gospodarstwo, Tom I, Warszawa 1779.