Światopogląd kobiet żyjących w epoce Oświecenia ukształtowały dwa równolegle istniejące nurty ideologiczne: racjonalizm i sensualizm. Pierwszy z nich przyniósł wiarę w potęgę ludzkiego rozumu, przyczynił się do rozwoju nauki i edukacji oraz dynamicznego wzrostu znaczenia słowa pisanego. Lektura, będąca zarówno źródłem wiedzy, jak i rozrywki, uważana była za kwintesencję życia damy starającej się urzeczywistniać idee Oświecenia. Na salonach prowadzonych przez ówczesne sawantki gościli wybitni filozofowie, poeci, muzycy i malarze. Szlachetnie urodzone panie zaczytywały się w romansach, pisały listy i wspomnienia, organizowały bale oraz koncerty, grały w sztukach teatralnych, malowały. W miejscu powagi i ceremoniału pojawiło się dążenie do intymności i swobody. Życie towarzyskie - a za nim również i sztuka - przeniosło się z paradnych salonów do gabinetów, buduarów i parków. Tematykę malarskich płócien zdominowały wyobrażenia w konwencji fête champêtre i fête galante, przedstawiające sielankowe sceny pasterskie oraz wytworne zabawy dworskie na łonie natury. Ogród stał się jedną z formuł, w jakich wyrażały się filozoficzne poglądy epoki. Zgodnie z nowym utopijnym modelem egzystencji, propagującym życie w harmonii z naturą, damy zakładały malownicze ogrody, w których spędzały beztroskie chwile z dala od niepokojów ówczesnej cywilizacji. Na europejskich dworach zapanowała moda na Orient. Napływ towarów wschodnich przyczynił się do wzbogacenia życia codziennego, wytworzenia się nowych upodobań i nawyków - na stołach pojawiła się wytworna porcelana, a kawa stała się ulubionym napojem intelektualistek XVIII stulecia. Istotną rolę odegrała w Oświeceniu kobieca działalność kolekcjonerska. W gronie ówczesnych mecenasek sztuki poczesne miejsce znalazły: Izabela z Flemingów Czartoryska, Izabela z Czartoryskich Lubomirska, Helena z Przeździeckich Radziwiłłowa czy Anna z Sapiehów Jabłonowska. Stworzone przez nie kolekcje dzieł sztuki oraz pamiątek o charakterze narodowym stanowią nieocenioną część dzisiejszego dziedzictwa kulturowego.
Na wystawie prezentowane są meble, obrazy, grafiki oraz wyroby rzemiosła artystycznego pochodzące ze zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie i Fundacji im. Ciechanowieckich. Uzupełnienie ekspozycji stanowią tkaniny z kolekcji Fundacji Teresy Sahakian. Wystawę oglądać można od 22 sierpnia do 17 listopada 2013 roku w Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu.
Marta Zdańkowska
