Codziennik Muzealny - Podróże z Ignacym Pieńkowskim cz. 1

Tuesday

April

2020

Szanowni Państwo,
w związku z obecną sytuacją zapraszam do podróżowania razem z artystą Ignacym Pieńkowskim do miejsc, które były dla niego szczególnie ważne i bliskie i z tego powodu zostały uwiecznione na jego obrazach. Będziemy wędrować palcem po mapie zarówno po sąsiedzku Ciechanowca, nad Bugiem, jak i udamy się w odległe strony świata jak Kurytyba w Brazylii czy Eupatoria na Krymie. Nim rozpoczniemy pierwszą podróż, warto wspomnieć kilka słów o samym artyście i poświęconej mu ekspozycji stałej w Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu.

IGNACY WINCENTY PIEŃKOWSKI urodził się 19 lipca 1877 r. w Dołubowie koło Siemiatycz na Podlasiu, jako syn Kajetana Ludwika i Wiktorii z Władyczańskich. Zmarł w Krakowie 6 września 1948 r.
Był dwukrotnie żonaty – 30 czerwca 1906 r. w Krakowie wziął ślub cywilny z Józefiną z Rogoszów, aktorką i literatką. Małżeństwo to nie przetrwało próby czasu.
27 stycznia 1915 r. w Niemirowie nad Bugiem Pieńkowski zawarł związek małżeński z malarką Ireną Marią z Ostrowskich (swoją studentką). Mimo dwóch małżeństw, pozostał bezdzietny.

Irena i Ignacy Pieńkowscy (zbiory Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu)

Do 1893 r. Pieńkowski dzieciństwo spędził na Podlasiu w rodzinnym Dołubowie, gdzie pobierał prywatną naukę. Rodzice – uczestnicy powstania styczniowego, zadbali o jego wszechstronne wykształcenie w duchu szacunku i miłości do ojczyzny. Następnie ukończył Warszawską Szkołę Rysunku Wojciecha Gersona i Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie. Był uczniem Teodora Axentowicza, Leona Wyczółkowskiego i Jana Stanisławskiego. Niestety nigdy nie doczekał się sławy swych mistrzów.

Ignacy Pieńkowski był oczytany, biegle władał kilkoma językami, a przy tym był bardzo skromnym człowiekiem, nieustannie pracującym nad własnym warsztatem artystycznym. Gdy tylko finanse pozwalały na podróżowanie czynił to nie tylko z ciekawości świata, ale przede wszystkim, by rozwijać swój talent malarski.
Pierwszą zagraniczną podróż odbył w 1898 r. do Monachium, następnie w 1899 r. pojechał do Paryża, gdzie uczył się w Akadémie Julian i kopiował obrazy w Luwrze. W latach 1900-1902 przebywał w Rzymie spędzając czas na nauce w Akademii Angielskiej. Niespełna rok po ślubie w 1906 r. wyjechał do Paryża, skąd udał się na południe Francji, do Bretanii i na Sycylię.

Ignacy Pieńkowski w pracowni warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych (Fotografia pochodzi z artykułu J. Pieńkowskiego pt. ”Stryj Ignacy” opublikowanego na łamach „Wiadomości” w 1976 r. – zbiory Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu)

W latach 1909-1913 był profesorem Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie (późniejszej Akademii Sztuk Pięknych). W tym okresie wyjeżdżał jedynie do słonecznej Italii w 1910 r., kiedy otrzymał zamówienie na wykonanie kopii obrazu Tycjana przedstawiającego Katarzynę Cornaro, znajdującego się w Galerii Uffizi we Florencji. Okres I wojny światowej spędził na Kresach Wschodnich i w Rosji. W 1916 r. udał się do Moskwy gdzie współpracował z występującym tam warszawskim Teatrem Polskim, tworząc scenografię i projekty kostiumów do „Fantazego” J. Słowackiego. Do 1918 r. wiele podróżował po Rosji, a także był to czas kiedy chorował i leczył się m.in. korzystając z kąpieli błotnych podczas pobytu na Krymie.

Ignacy Pieńkowski i jego studenci - Kraków, lata 30. XX w.
(zbiory Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu)

Po powrocie do Krakowa objął katedrę rysunku, potem malarstwa w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. Zawodowo był związany z krakowską akademią aż do śmierci w 1948 r. Od 1930 r. był Pieńkowski profesorem zwyczajnym. Wykształcił wielu cenionych do dziś artystów, między innymi: Tadeusza Brzozowskiego, Jana Cybisa, Hannę Rudzką-Cybisową, Tadeusza Kantora, Karola Larischa, Jerzego Wolffa i wielu innych. Miał opinię nauczyciela wymagającego, ale szanującego inicjatywy twórcze swych uczniów.
Po podjęciu pracy na ASP w Krakowie Pieńkowski rzadziej udawał się na dłuższe wojaże po świecie niż we wcześniejszych latach życia. Do ciekawszych wypraw należał pobyt w latach 1924-25 w Brazylii.

Ignacy Pieńkowski w ogrodzie przy Konsulacie RP - Kurytyba, 1924 r.
(zbiory Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu)

Należy pamiętać też o jego nieustannych podróżach po ojczyźnie. Często wyjeżdżał na plenery malarskie jako student, a potem jako wykładowca ze swymi podopiecznymi do Ojcowa, Zakopanego, Poronina czy nad Morze Bałtyckie. Od czasów studiów Pieńkowski wolne chwile od pracy zawodowej spędzał na Podlasiu u rodziny i przyjaciół - w Sutnie, w Mielniku, Skrzeszewie koło Sokołowa Podlaskiego, czy w Krzesku koło Międzyrzeca Podlaskiego.

Ignacy Pieńkowski przed dworem w Sutnie - lata 20. XX w.
(zbiory Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu)

Okres II wojny światowej Pieńkowski spędził w Krakowie. Po inauguracji krakowskiej ASP 29 marca 1945 r. ponownie objął katedrę malarstwa, którą prowadził do śmierci.

Ignacy Pieńkowski (trzeci od prawej) w gronie profesorów ASP w Krakowie - 1933 r. (zbiory Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu)

U progu kariery artystycznej Pieńkowski tworzył obrazy utrzymane w stylistyce symbolizmu, którą z czasem zarzucił. Znacznie ciekawszą okazała się portretowa twórczość artysty, zwłaszcza jego autoportrety cieszą się do dziś dużym uznaniem. Ponadto Pieńkowski często malował martwe natury, pejzaże, sceny rodzajowe, a także okazjonalnie obrazy o tematyce religijnej. Sporadycznie zajmował się też grafiką, głównie użytkową tworząc afisze i projekty okładek czasopism np. Chimery.

Ignacy Pieńkowski, „Żniwa”, olej, płótno, lata 20. - 30. XX w.
(zbiory Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu)

Projekt plakatu „74. WYSTAWA „SZTUKI”, 1923 r.
(zbiory Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu)

Ignacy Pieńkowski od pierwszej wystawy w 1898 r. do śmierci w 1948 r. był stale obecny w polskim życiu artystycznym i pozostał znaczącą postacią w historii sztuki polskiej. Jego prace były wystawiane na ponad stu trzydziestu wystawach w Polsce i za granicami kraju m.in.: w Antwerpii, Moskwie, Wenecji, Paryżu, Petersburgu, Kurytybie, Sãn Paulo, Nowym Jorku, Berlinie, Sztokholmie, Brukseli, Budapeszcie, Hadze, Kopenhadze, Wiedniu, Pradze i innych.

Fragment wystawy czasowej pt. „Ignacy W. Pieńkowski (1877-1948). Malarz z Podlasia“ przygotowanej w Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu w 2018 r. Po prawej stronie widoczne: sztaluga malarska, skrzynka na farby i paleta artysty.

Również po śmierci Pieńkowskiego miały miejsce monograficzne wystawy jemu poświęcone: w 1950 r. w Krakowie, w 1971 r. w Bielsku-Białej, w 1977 r. – w setną rocznicę urodzin, wspólnie przygotowana przez muzea w Białymstoku i Ciechanowcu, a także w 1999 r. w Muzeum Rolnictwa pt. „Ignacy Pieńkowski & Jan Pieńkowski. W kręgu rodzinnej tradycji malarskiej” oraz 2018 r. ”Ignacy Pieńkowski (1877-1948). Malarz z Podlasia”.
Obrazy Ignacego Pieńkowskiego znajdują się w zbiorach wielu polskich muzeów
(m. in.: w Białymstoku, Biesku Białej, Bytomiu, Krakowie, Warszawie, Poznaniu, Gdańsku, Katowicach, Lublinie, Toruniu, Olsztynie, Ostrołęce, Płocku, Suwałkach).

Wystawa stała w Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu
pt. „Salonik Prof. Ignacego Pieńkowskiego” w dworku myśliwskim z Siemion

Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu może cieszyć się jedną z największych kolekcji malarstwa Pieńkowskiego w Polsce, o której będzie mowa późniejszym czasie. Ponadto w ciechanowieckim muzeum, od blisko 40 lat jest udostępniana (jedyna w Polsce!) monograficzna wystawa stała poświęcona artyście pt. „Salonik Prof. Ignacego Pieńkowskiego” - prezentująca część jego dorobku artystycznego, pamiątki rodzinne i bibeloty z jego krakowskiego mieszkania i pracowni.
Do najciekawszych z nich z pewnością należą: paleta malarska, skrzynka na farby i sztaluga Ignacego Pieńkowskiego – niemi świadkowie powstania wielu jego dzieł. Ponadto na ekspozycji znajdują się naczynia ceramiczne, które „pozowały” do martwych natur. Na jednym z obrazów mogą Państwo zobaczyć mały, niepozorny zielony wazonik, który ocalał wśród nielicznych pamiątek po artyście.

Dzbanuszek ceramiczny „sportretowany” na obrazie pt. „Martwej natura z owocami na tle huculskiego kilimu” (zbiory Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu).

Dzięki darowiźnie rodziny artysty ekspozycję wzbogaciły nie tylko dzieła Pieńkowskiego, lecz także meble pochodzące z dworu Pieńkowskich w Sutnie, które przetrwały zawieruchę wojenną w krakowskim mieszkaniu Pieńkowskiego, podobnie jak jego sekretarzyk, sztaluga czy skrzynka na farby. Ale to nie wszystko. Obok fotografii przedstawiających artystę, jego rodzinę i znajomych na wystawie są prezentowane należące do Pieńkowskiego szkicowniki, notatnik, modlitewnik czy tłok pieczętny z herbem Suchekomnaty, a także tomik poezji pierwszej żony oraz rozety kantarowe z monogramem ojca malarza czy listy i wycinki prasowe o nim etc.

Rozety kantarowe z monogramem Kajetana Ludwika Pieńkowskiego – ojca artysty (zbiory Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu).