12 maja br. Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu zakupiło do zbiorów unikatowy, niezwykły ciągnik Rumely Oil-Pull X 25-40. Na czym polega jego unikatowość i niezwykłość? Unikatowy, ponieważ modelu X wyprodukowano tylko 2400 szt. w latach 1928-1930. Zakupiony ciągnik jest jednym z nielicznie zachowanych egzemplarzy na świecie.
Z liczby 2400 egzemplarzy zachowało się ok. 70 szt., z czego jedynie 10 w Europie w rękach kolekcjonerów i muzeów z Anglii, Irlandii Północnej, Szwecji, Belgii i Holandii. Reszta zachowanych sztuk znajduje się przede wszystkim w USA i Kanadzie. Jego niezwykłość polega przede wszystkim na budowie silnika, który jest dostosowany do spalania mieszanki benzyny (niegdyś nafty) … z wodą. Należy tu zaznaczyć, że prawie wszystkie amerykańskie ciągniki i silniki spalinowe pochodzące z początku XX w. przystosowane były konstrukcyjnie do spalania nafty. Wynikało to ze względów ekonomicznych. Nafta była traktowana jako odpad przy produkcji benzyny. Jak podają źródła amerykańskie, w połowie lat 20. XX w. galon benzyny (3,78 l) kosztował 25 centów. A taka sama objętość nafty tylko 5 centów. Obecnie proporcje cenowe odmieniły się i cena nafty przewyższa cenę benzyny. Zakup ciągnika był możliwy dzięki dofinansowaniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego. Ciągnik jest w pełni odrestaurowany i sprawny technicznie. Został wyprodukowany w 1929 r. w amerykańskiej firmie Advance-Rumely Thresher Company w La Porte w stanie Indiana.
Rumely Oil-Pull X 25-40 jest ciągnikiem średniej mocy przeznaczonym do prac transportowych oraz polowych. Waży 4218 kg i posiada dość znaczne gabaryty: wysokość 235 cm, szerokość 181 cm, długość 375 cm. Cechuje go ramowa budowa. Posadowiony jest na stalowych, szprychowych kołach. Ciągnik wyposażono w 2-cylindrowy, 4-suwowy, leżący silnik o pojemności 9 900 cm3 i obrotach do 725/min., zapłonie iskrowym i mocy 25-40 KM. Liczba 25 oznacza moc na zaczepie ciągnika, a liczba 40 moc na kole pasowym silnika. Gaźnikowy silnik ciągnika chłodzony jest olejem w obiegu zamkniętym i dostosowany do spalania mieszanki paliwowej składającej się z benzyny lub nafty z wtryskiem wody. Rozruch silnika następuje poprzez ręczne podanie do komór spalania silnika dawki benzyny ze zbiornika startowego, umieszczonego na lewym tylnym błotniku ciągnika, a następnie przekręceniu w dół dźwigni rozruchowej usytuowanej z lewego boku ciągnika. Dopiero po rozgrzaniu przełączano dopływ paliwa i wody na właściwe zbiorniki, umieszczone na ramie przed silnikiem. Obecnie takie rozwiązanie techniczne nie jest spotykane w konstrukcjach silników. Po prawej stronie ciągnika znajduje się koło pasowe, które służyło do napędu innych stacjonarnych maszyn w gospodarstwie, np. młocarni. Charakterystyczną cechą ciągnika jest szeroki kominowy układ wydechowy połączony z olejowym układem chłodzenia. Ciągnik posiada układ hamulcowy taśmowy z nożnym pedałem hamulcowym. W strefie pomostu sterującego znajduje się także ręczna dźwignia gazu, ręczne sprzęgło, ręczna dźwignia zmiany biegów, skrzynka narzędziowa, kierownica i siedzisko traktorzysty. Siedzisko można przesuwać do przodu lub do tyłu w zależności od potrzeby. Ciągnikiem można kierować również na stojąco. Ciągnik z tyłu wyposażony jest w zaczep i belkę transportową, a z przodu w dwa zaczepy do przyłączenia maszyn lub narzędzi. Silnik ciągnika współpracuje z 4-stopniową skrzynią biegów (3 prędkości do przodu + 1 do tyłu) z możliwością zmiany kierunku jazdy do tyłu po zatrzymaniu pojazdu. Napęd przekładniowy silnika skierowany jest na tylne koła. 4-stopniowa skrzynia biegów pozwala osiągnąć maksymalną prędkość jazdy do 5,6 km/h w przód i 4,5 km/h w tył. Ciągnik posiada oryginalne odlewy poszczególnych części sygnowane wybitym numerem katalogowym.
Firma Advance-Rumely została założona w La Porte w stanie Indiana w 1853 r. przez Meinarda Rumely i jego brata Jana, którzy przyjechali kilka lat wcześniej do Stanów Zjednoczonych z Niemiec. Początkowo działała jako kuźnia i zajmowała się naprawą maszyn i narzędzi rolniczych. Następnie zajęła się produkcją przede wszystkim maszyn młócących, kieratów, silników i lokomobil parowych, a w dalszej kolejności silników spalinowych
i ciągników. Produkcja ciągników spalinowych była marzeniem Edwarda Rumely - wnuka Meinarda Rumely, który w 1908 r. przekonał inżyniera Johna Secora do zaprojektowania ciągnika Rumely. Pierwszy egzemplarz Rumely Oil-Pull był testowany już 1909 r. Ciągnik ten stał się znany jako Naftowa Annie ze względu na zdolność do spalania nafty i przetrwał do dnia dzisiejszego w jednym z amerykańskich muzeów. Produkcja ciągników Rumely rozpoczęła się na dobre w 1910 r. Produkcję seryjną Naftowej Annie nazwano modelem B 25-45, który okazał się bardzo udany, zarówno w USA, jak i za granicą. W następnych latach firma Rumely wprowadzała na rynek kolejne modele swoich traktorów, oparte konstrukcyjnie na modyfikowanym pod względem mocy silniku Naftowej Annie. Poszczególnym modelom nadawano w nazwie kolejne litery alfabetu oraz moc wyrażoną liczbą koni mechanicznych. W ten sposób firma do końca swej działalności wypuściła na rynek 14 modeli ciągnika Rumely Oil-Pull oznaczonych literami: B, E, F, G, H, K, L, M, R, S, W, X, Y, Z. Dzięki traktorom z silnikami na naftę z domieszką wody firma Advance-Rumely odniosła sukces na początku XX w. W sumie wyprodukowała 58 435 egzemplarzy wszystkich modeli. Swoje wyroby eksportowała na cały świat. Poprzez nieustanny rozwój stała się jedną z większych firm w USA, produkujących na potrzeby przemysłu i rolnictwa. Rozwijając się wykupiła kilka innych amerykańskich przedsiębiorstw, m.in. w 1911 r. firmę Advance Thresher Company. Stąd w nazwie rodzinnej firmy Rumely pojawił się człon Advance. W dłuższej perspektywie nie poradziła sobie jednak na amerykańskim rynku z tańszą konkurencją. W 1931 r. Advance-Rumely została przejęta przez amerykańską firmę „Allis Chalmers” i w ten sposób marka Rumely przeszła do historii.
Zakupiony egzemplarz ciągnika Rumely Oil-Pull X 25-40 muzeum zakupiło od jednego z polskich kolekcjonerów. Ciągnik Rumely powiększył do 4 szt. podgrupę ciągników amerykańskich i poszerzył całą kolekcję ciągników do liczby 44 sztuk.
Turyści odwiedzający Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu będą mogli zobaczyć zakupiony ciągnik w trakcie premierowego pokazu jazdy w sobotę 20 maja br. od godz. 16.00 w trakcie Europejskiej Nocy Muzeów, a następnie na ekspozycji stałej w pawilonie techniki rolniczej. Następny pokaz jazdy ciągnika Rumely zaplanowany jest na 13 sierpnia 2017 r. podczas Podlaskiego Święta Chleba.
kustosz Marek Wiśniewski
Kierownik Działu Techniki Rolniczej
Muzeum Rolnictwa im. ks. K. Kluka w Ciechanowcu
