Mowa o wdzięcznych towarzyszkach muzeum – kurach zielononóżkach kuropatwianych. Rasa ta została objęta Programem Ochrony Zasobów Genetycznych już w 1999 roku. W muzealnym kurniku nie mogło ich zabraknąć, zwłaszcza że dawniej cieszyły się dużą popularnością, szczególnie we wschodnich województwach państwa polskiego.
Zielononóżki mają szaro-brązowe (kuropatwiane) upierzenie, natomiast koguty są rudo-brązowe, z długim czarnym ogonem, który w słońcu połyskuje zieloną barwą. Charakterystyczną cechą tej rasy są skoki (nóżki) wpadające w delikatnie zielony kolor, stąd pochodzi jej nazwa. Kury ważą około 1,8 kg, a koguty 2,2 kg. Rocznie znoszą około 160 jaj, których masa nie przekracza zazwyczaj 58 g, a skorupka ma kremowoszary odcień.
Tak pisano o nich w 1921 w książce J.Victorini, Hodowla Drobiu, „Z teoryi i praktyki gospodarstwa wiejskiego”:
„Zalety: Rasa nadzwyczaj nośna, jaja średniej wielkości (50-60 gramów) białe, o skorupie cienkiej, matowej, zwykle okrągłe, bardzo smaczne. Zielononóżki dostarczają nader delikatnego soczystego mięsa, o smaku zbliżonym do smaku dziczyzny. Kości cienkie, lekkie. Kury znakomicie wysiadują, są troskliwemi matkami, wodząc długo swoje kurczęta, które energicznie bronią przed napastnikami. Nadzwyczaj wytrzymałe na zimno, nie podpadające chorobom i nadzwyczaj niewybredne w pożywieniu, które przeważnie same sobie wyszukują.„
Kury zielononóżki były poszukiwane już od dawien dawna, uchodząc za jedne z najbardziej nieśnych. Powstałe w 1921 roku Koło Hodowców Zielononóżek przy Centralnym Komitecie do Spraw Hodowli Drobiu w Polsce, w dniu 10 grudnia 1923 roku uchwaliło wzorzec tej rasy. Warto wymienić osoby, które miały wybitne zasługi w doskonaleniu oraz ustaleniu jej standardów: prof. Karol Malsburg, hr.Włodzimierz Ksawery Tadeusz Dzieduszycki, dr Bronisław Obfidowicz oraz pani Klementyna Stasiniewiczowa – właścicielka i kierowniczka Zakładu Wylęgu Drobiu w Zielonej.
Zielononóżki to niezwykle ekonomiczna i zaradna rasa. Posiadają doskonałe zdolności żerowania, a kury są bardzo dobrymi matkami. Cechują się wysoką odpornością na choroby, oczywiście przy zapewnieniu im odpowiednich warunków – dostępu do wody i przestrzeni. Dzięki tym zaletom doskonale wpisują się w koncepcję ekologicznych gospodarstw.
Jajka zielononóżek mają wyjątkowe właściwości odżywcze. Zawierają nawet o 30 % mniej cholesterolu całkowitego, 14 % mniej LDL (tzw. „złego cholesterolu”) oraz 12 % więcej HDL (tzw. „dobrego cholesterolu). Są bogate w pełnowartościowe białko, zawierające wszystkie aminokwasy egzogenne, których organizm nie potrafi samodzielnie syntetyzować. Białko to jest również wysoko przyswajalne.
Dodatkowo jajka te charakteryzują się wysoką zawartością witamin (E, A, D, B12) oraz mikroelementów, takich jak żelazo, magnez, cynk, wapń, potas i siarka. Są także doskonałym, źródłem kwasów omega-3 i omega-6. Zawierają foswitynę o właściwościach antyoksydacyjnych, lecytynę wspierającą układ nerwowy, lizozym o działaniu przeciwbakteryjnym oraz cystatynę, która wykazuję właściwości przeciwzapalne. Ze względu na swoje wartości odżywcze, jajka zielononóżek są szczególnie polecane w dietach, w tym dla osób z chorobami onkologicznymi.
Podsumowując jajka zielononóżek to istny eliksir zdrowia – naturalny i pełen składników wspierających organizm. Nic dziwnego, że ta rasa kur cieszy się coraz większym zainteresowaniem w gospodarstwach ekologicznych.
Oprac. Alicja Godlewska
Kierownik Działu Weterynarii
Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu
Źródła:
• Szuman J.; Najważniejsze rasy drobiu. Rocznik hodowcy drobiu. T.9. Poznań.1939. Zakład Drukarsko-Artystyczny, St. Kowalczyk Poznań, Słowackiego 45.
• Victorini J.; Hodowla drobiu. Z teoryi i praktyki gospodarstwa wiejskiego t. 4. Lwów
i Warszawa. 1921. Nakładem Księgarni Polskiej Bernarda Połonieckiego New-York – The Polish Book Importing Co. Ine.
• Szuman J.; Hodowla kur W: Hodowla zwierząt T.3. Pr. zbior. pod red. Zygmunta Moczarskiego. Toruń. 1928. tłoczono w Pomorskiej Drukarni Rolniczej S.A. w Toruniu inż. Dr. Jerzy Szuman.
• Korytkowski Bartosz. Zielononóżka kuropatwiana W: „Informator drobiarski”. [online]. 2018, [dostęp 14.02.2025.] Dostępny w internecie:
Zielononóżka kuropatwiana - Ogólnopolski Informator Drobiarski
• Bioróżnorodność. Instytut zootechniki w Krakowie [online].[dostęp: 14.02.2025]. Dostęp w internecie:
Drób - dokumenty | Programy Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich
• Krupiński Jędrzej. Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w Polsce W: Wiadomości zootechniczne. ”. [online]. 2008, [dostęp 14.02.2025.] Dostępny w internecie:
Wstep-Krupinski-FAO
Ilustracje:
Kury zielononóżki kuropatwiane w Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu. Fot. Alicja Godlewska. 17.02.2025.
